Rouwborden.

 

 

In de raadzaal van de gemeente Opsterland hangen er twee, in de regentenkamer van de Van Teyensfundatie vinden we er ook twee en in het kerkje van Olterterp zelfs vijf: rouwborden.

Ze herinneren allemaal aan de rijke en adellijke families: de Lycklama's, de Van Teyens, de van Boelens en stammen uit de 17de eeuw en 18de eeuw.

 

Vaak werd een rouwbord al tijdens het leven gemaakt met een blanco wit vlak, waarin na het overlijden de gegevens omtrent de datum van het overlijden en de leeftijd werden ingevuld

Op het bord is het wapen van de overledene kleurrijk afgebeeld.

Praten we over een rouwbord dan bedoelen we eigenlijk alleen het gedeelte van het wapen met onderschrift, zoals we die aantreffen in de raadzaal. De vorm van het wapenschild was vierhoekig voor een man en rond voor een vrouw.

 

Het rouwbord werd in de rouwstoet meegedragen, voor de kist uit, door de boden of landgebruikers. Na afloop van de begrafenis werd het bord boven de toegangsdeur van het sterfhuis of aan de poort opgehangen, soms wel een jaar of langer. Intussen werd voor het

ophangen van het rouwbord in de kerk de kas gemaakt, prachtig versierd en voorzien van een fluwelen achterkant waarop het wapen dan werd geplaatst. Ook op de kas kwam de overlijdensdatum te staan.

Het ophangen van het geheel gebeurde liefst zo dicht mogelijk bij het graf in de kerk, bij de grafzerk. De 'herdenking' gaat dus dubbelop; zowel een fraaie zerk met wapen als een rouwbord.

 

In de raadzaal vinden we de rouwborden zonder kas. In Olterterp zijn er vier in kassen geplaatst. In de eenvoudigste vorm heeft een rouwbord een ruitvorm en werd het aan één van de punten opgehangen. Het bord was dan samengesteld uit twee of drie eiken planken met een lijst er omheen. Een dergelijk bord had derhalve geen kas.

In de'luxere'versie kwamen er meerdere vaklieden aan te pas; een timmerman, meubelmaker, houtdraaier, houtsnijder en schilder.

 

Rouwborden vinden we nog in heel veel Friese kerken. Elf heel mooie zien we bijv. in Oudega (Smallingerland) en in Hogebeintum zestien.

 

De kas is eigenlijk altijd zwart, maar in Olterterp is één witte kas. Dit zou zijn omdat de overledene een maagdelijke jonge vrouw betreft. Een andere lezing zegt dat het een mode- kwestie was.

 

Na de komst van de Franse troepen (1795) moesten de rouwborden als 'hatelijke overblijfsels van ongelijkheid en hoogmoed' uit de kerken worden verwijderd, evenals de wapens op grafzerken. Na de Franse tijd kwamen de veilig opgeborgen rouwborden weer te voorschijn.

 

De borden in de raadzaal werden bij de restauratie van het koetshuis op de zolder gevonden. Oorspronkelijk komen deze borden uit het Oud-Beetster kerkje.

 

A. Overzet

 

_________________________!