Een efficiënt ingedeeld en werkend Nederland voedt gemakzucht. Wat is er mis met het volgen van de moeilijke weg?
De weg van weerstand.
De bonuskaart op de telefoon, het digitale boodschappenlijstje geordend op de snelste winkelroute, de handscanner, de zelfscankassa, de pinpas op de telefoon, het poortje dat zich opent met de kassabon; het halen van dagelijkse boodschappen was nog nooit zo gemakkelijk. Je hoeft zelfs met niemand te praten!
Thuis op de bank en zin in ijs? Binnen tien minuten staat de flitsbezorger voor de deur. Nieuwe jurk? Morgen in huis. Niet de juiste maat? Ze halen 'm ook weer op.
De kortste route, de snelste bezorger, het digitale gemak - de maatschappij wordt steeds meer ingericht op comfort. Op het liefst zo snel mogelijk, op niet na hoeven denken. Anoniem opgaan in een frictie mijdende samenleving.
Waar het om draait? Efficiëntie. Gemak. Goedkoop. Geen tegenslag, geen lastige vragen. Reikhalzend uitkijken naar iets leuks of lekkers hoeft niet meer - via een app ben je binnen de kortste keren bevredigd. We bedienen onze eigen hunkering.
We verspelen het uitkijken naar of strijden om een beloning en we verliezen daarbij het geduld. Bij het niet kunnen losdraaien van een dop van een pot is het lontje al opgebrand. Waarom lukt het toch niet? Verdwalen in een vreemde stad gebeurt niet meer. Rechttoe rechtaan op het doel af - geen oog voor het verrassende.
Het gemak mag dan de efficiëntie voeden en andersom, het creëert ook onverdraagzaamheid en onbegrip. Een kleine tegenslag wordt gezien als de grootste teleurstelling.
Niet alleen het individu wordt verleid en beloond in doelmatigheid, ook beleidsmakers zoeken het snelle succes. Daarvan afwijken is een impopulair standpunt.
Het Economisch Instituut voor de Bouw (EIB) meldde deze maand dat de wooncrisis is opgelost als in elk dorp één nieuwe straat wordt bijgebouwd. Het rijk bouwt liever immense nieuwbouwwijken, het is efficiënt tempo maken. De huizenmarkt blijft op slot zitten.
Het COA, verantwoordelijk voor de opvang van asielzoekers, oppert voor grote opvanglocaties, massa maakt immers meters. Gemeenten zien liever kleinere opvang, maar het rijk geeft niet thuis. Asielzoekers slapen op schepen en in noodtenten.
De dorst naar efficiëntie stuit op tegenstand. Van omwonenden, van juridische kaders, van de grenzen van het mogelijke. Beleid komt niet met een flitsbezorger. De oprit naar de beoogde weg van de minste weerstand staat vol met obstakels. Met uiteindelijke vraag: hoe efficiënt is het nastreven van efficiëntie?
Een efficiënt ingedeeld en werkend Nederland voedt gemakzucht, luiheid, zorgt voor stilstand. Wat is er mis met het koesteren van frictie? Van het volgen van een moeilijkere weg. Die korter is, wel vaker bewandeld moet worden, maar wel leidt tot effect. Nieuwe wijkjes, kleinschalige opvang.
Op de automatische piloot door de supermarkt snellen hoeft geen straf te zijn, maar een gedachteloos opererend land waarbij de beleidsmakers alleen de weg van de minste weerstand inslaan als ze weten dat er geen hobbels zijn, creëert alleen maar doodlopende paadjes.
Ton van der Laan.
