Fundatie.
De Fundatie is nauw verbonden met de door de hoogveenexploitatie steenrijk geworden niet adellijke familie van Teyens.
Benedictus van Teyens trouwde op 58-jarige leeftijd met zijn nog geen vijfentwintig jarige huishoudster Froukje Alberts, die zwanger van hem was. Ze kregen drie kinderen, Etta Arnolda, Saco en Oeno. Ze woonden op Fockensstate, een in 1616 door grietman Martinus Fockens gebouwde en nu nog bestaande boerderij aan het westeinde van de Hoofdstraat.
Benedictus overleed in 1806 en werd begraven in de Dorpskerk, waar de familie een grafkelder bezat. Froukje, zijn vrouw en kinderen liggen op het kerkhof omdat na 1828 om hygiënische redenen geen bijzettingen meer mochten plaatsvinden in de kerken.
Etta volgde kostschool in Leeuwarden en woonde, eenmaal weer terug in Beetsterzwaag in een pand aan de Hoofdstraat, eerst samen met haar broer Saco, die een rechtenstudie had gevolgd en later, toen moeder Froukje overleden was samen met Oeno.
Oeno was een geval apart. Hij kakelde met de kippen mee in het kippenhok, droeg meerdere jassen over elkaar heen als het buiten warm was en zat met regenjas en opgestoken paraplu in de kamer als het regende. Buitenshuis werd hij altijd begeleid.
Alle drie kinderen zijn ongehuwd gebleven.
Ze hadden een huisvriend, huisdokter Joachim Lunsingh Tonckens. Er wordt beweerd dat hij de hand gehad heeft in het onverwachts en vroegtijdig overlijden van Saco die zelfmoord pleegde in 1856 in Fockensstate, waar hij was gaan wonen na de dood van zijn moeder.
Maar ook Etta stierf onverwacht, zes jaar na Saco in 1862. ( Volgens de bedienden had zij geroepen naar Tonckens; "Moordenaar, je hebt gif in mijn rijst gedaan!").
Ten slotte stierf ook vroegtijdig "gekke" Oeno in 1866. Hij stikte in zijn pap.
Toen het testament werd geopend bleek dokter Tonckens op een aantal legaten na alle bezittingen te hebben geërfd.
Ook notaris Andreae wordt ervan verdacht de regie te hebben gehad in het in 1859 door Oeno opgemaakte testament. De geruchten werden versterkt toen Tonckens'dochter trouwde met de zoon van notaris Andreae.
Deze zoon liet zich Fockema-Andreae noemen ( de naam van z'n moeder voor Andreae).
Dokter Tonckens liet van het geld in 1868 het huis bouwen dat nu Bordena heet (afgeleid van de rivier de Boorn). Tegenwoordig is er de bibliotheek in gevestigd.
In 1895 heeft mevrouw Tonckens, na de dood (zelfmoord) van haar man het huis geschonken aan de kerk, die het gebruikte als pastorie.
Van de Van Teyens wordt beweerd dat ze een schat bezaten, die na de dood van Oeno door de tuin en in kisten zou zijn versleept naar het huis van dokter Tonckens, een paar huizen verderop (nu Prins Heerlijk of 'Het huis met de vier daken').
Bij de verbouwing van Bordena is er daadwerkelijk gezocht naar de schat, maar het enige wat men vond waren turven in de spouw van de muren.
Bij leven heeft Etta Arnolda van Teyens een daad verricht waardoor oude ongetrouwde of alleenstaande dames een verzorgde oude dag konden beleven. Ze stichtte de 'Van Teyens Fundatie', een gasthuis voor dames uit de 'mingegoede' stand, die van onbesproken gedrag moesten zijn, minstens vijftig jaar oud en van protestantse gezindte. Zij kregen gratis kost en inwoning .
Er konden zes vrouwen wonen. Het bestuur bestond uit regenten. Op de zolderverdieping is de Regentenkamer nog steeds in tact. De rouwborden van de ouders van Benedictus van Teyens hangen er. De hedendaagse regenten vergaderen er ook nu nog.
De dames moesten zich aan allerlei regels houden. Een daarvan is dat de gordijnen moesten hangen in het door de regenten bepaalde model.
Tot 2003 hebben hier nog een viertal dames gewoond, mét gordijntjes in het juiste model en zonder betaling van huur. In 2003 is het pand verbouwd tot huisartsenpraktijk.
